کرسی تدریس و جایگاه اساتید معظم در حوزه‌های علمیه، بی‌بدیل بوده و تأثیر اصلی را در تربیت هزاران نفر از شاگردان مکتب امام صادق (ع) تا کنون داشته است. به نظر جناب‌عالی آیا مقام استاد از جهت ارتباط معنوی و علمی با شاگردان در عصر کنونی نسبت به سده‌های گذشته تغییر کرده است یا خیر؟
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدالله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین. در تمامی ادوار به نحو قضیه مهمله، ارتباط معنوی و علمی خاصی بین استاد و محصّل بوده است، حتی امروز. ولی به نظر می‌رسد این ارتباط نسبت به گذشته رو به کاستی است. منشأ این تغییر می‌تواند یکی از این دو امر باشد. یک، اشتغال زیاد استاد یا محصل. معمولا برای استاد و محصل امور و اهداف فراوانی تعریف شده و یا خود تعریف کرده‌اند که حتی اگر در طرفین رغبت هم وجود داشته باشد، مانع ارتباط خاص است. مثلا کثرت تدریس برای اساتید موجب می‌شود که استاد حتی نتواند پیش یا پس از درس، به پرسش‌های شاگردانش پاسخ دهد، به ویژه که بعضی از اساتید که به مراحل عالیه علمی می‌رسند، بر اشتغالاتشان افزوده می‌شود. مشکلات مالی و تأمین معاش نیز مانع پیگیری علمی شاگردان از استاد می‌شود. منشأ دیگر، بی‌رغبتی است. بی‌رغبتی استاد و محصل به هر علتی از علل نیز عاملی برای تغییر یادشده است. گاهی بی‌فایده دانستن این رابطه، سبب بی‌رغبتی می‌شود.
