(5) دجال و سفیانی - درس خارج مهدویت ـ‌ آیت الله طبسی

موضوع اول:عناوین دجال و سفیانی:

آیا سفیانی همان دجال است و یا هر کدام عنوانی مستقل و جداگانه هستند؟ بعضی تلاش کرده که ثابت کنند، سفیانی و دجال یکی هستند، ما در جلسه قبل در این زمینه مقداری بحث کردیم و گفتیم که این دو متفاوت هستند، لذا ادعای یکی بودن این دو نیاز به دلیل دارد که مدعی نمی تواند دلیلی بر این مدعا ارائه کند، خصوصا با توجه به این که طبق روایات، سفیانی از علائم حتمی است ولی دجال مورد اختلاف است که آیا جزء علائم ظهور امام4 می‌باشد؟ حتی در بعضی از نصوص و کلمات آمده که دجال بعد از ظهور امام زمان خروج می‌کند که طبق این بیان دیگر جزء علامات هم نمی باشد. فعلا از این بحث می‌گذریم و إن شاء الله در آینده در صورت فرصت، بیشتر به این مساله می‌پردازیم.

موضوع دوم: روایات سفیانی از اختصاصات شیعه است؟

آیابحث سفیانی و روایات آن از اختصاصات شیعه است و یا فریقین آنرا نقل می‌کنند؟ بعضی از معاصرین مدعی شده اند که روایات سفیانی در منابع اولیه اهل سنت نیامده است و بحث از سفیانی و روایات اواز اختصاصات شیعه و مختص مصادر شیعه است، ولی واقع مطلب غیر از این است و حتی عبارات خود فاضل معاصر بر خلاف ادعای خودشان است، ایشان گاهی مطالبی راجع به سفیانی ذکرکرده ومی فرمایند که مورد قبول فریقین است، اگر بحث راجع به سفیانی در منابع اهل سنت نیامده باشد! مورد قبول فریقین چه معنائی دارد؟ مگر این که بگوییم منظور ایشان منابع اولیه می‌باشد، هرچند بحث از سفیانی و روایات او در منابع اولیه و دست اول اهل سنت هم وجوددارد، آیا مصنف عبدالرزاق (م.211)، مصنف ابن ابی شبیه ]استاد بخاری[ (م.235)، ابن حماد (م.228) منابع دست اول نیست؟ پس ادعای این بزرگوار، شاید سهو قلم بوده است.

(4) سفیانی از بنی امیه - درس خارج مهدویت ـ‌ آیت الله طبسی

جریان سفیانی در آخرالزمان شبیه جریان بنی امیه و معاویه است، سفیانی هیچ دغدغه و هدفی جز کشتن شیعه نسل‌کشی را ندارد. اما بیان:

مطلب اول:ارتباط امیه با عبدالشمس

آیا امیه و بنی امیه با عبد شمس ارتباط دارند؟ متاسفانه در بعضی از کتاب های خودمان هم آمده که امیه فرزند عبد شمس است و عبد شمس و هاشم دوبرادر هستند، ولی خواهید دید که هیچ یک از دو قضیه برادر بودن هاشم با عبد شمس و ارتباط امیه با عبد شمس صحیح نمی باشد.

طبری اولین ناقل جریان برادری عبدشمس و هاشم:

چه کسی می‌گوید که هاشم و عبد شمس برادر و دو قلو بوده اند و هنگام تولد، انگشت هاشم به پیشانی عبد شمس چسبیده بود که با شمشیر جدا کرده و گفتند[تطیر و فال بد زدند] تا آخر بین این‌ها جنگ است؟ اولین کسی که متعرض این جریان می‌شود طبری (متوفی 310) است، سند هم ذکر نمی کند و می‌گوید:

«وقیل إن عبد شمس وهاشما توأمان وإن أحدهما ولد قبل صاحبه وأصبع له ملتصقة بجبهة صاحبه فنحیت عنها (جداکردند) فسال من ذلک دم فتطیر من ذلک[10]»

(و گفته شده است که عبد شمس و هاشم دو برادر بودند…بعد از جدا کردن، خون جاری شد، و این را به فال بد گرفتند که این دو برادر همیشه بینشان جنگ و خونریزی است)

(3) علامت سفیانی- درس خارج مهدویت ـ‌ آیت الله طبسی

علامت سفیانی در روایات:

«…ویظهر السفیانی ومن معه حتى لا یکون له همة إلا آل محمد وشیعتهم فیبعث بعثا إلى الکوفة، فیصاب بأناس من شیعة آل محمد بالکوفة قتلا وصلبا، وتقبل رایة من خراسان حتى تنزل ساحل دجلة. یخرج رجل من الموالی ضعیف ومن تبعه فیصاب بظهر الکوفة. ویبعث بعثا إلى المدینة فیقتل بها رجلا ویهرب المهدی والمنصور منها، ویؤخذ آل محمد صغیرهم وکبیرهم لا یترک منهم أحد إلا حبس ویخرج الجیش فی طلب الرجلین ویخرج المهدی منها على سنة موسى خائفا یترقب حتى یقدم مکة. ویقبل الجیش حتى إذا نزلوا البیداء وهو جیش الهملات (الهلال) خسف بهم فلا یفلت منهم إلا مخبر، فیقوم القائم بین الرکن والمقام فیصلی… [5]»

(سفیانى و پیروانش خروج میکنند و قصدى جز کشتن و آزار اولاد پیغمبر و شیعیان آنها ندارد او یک لشکر به کوفه میفرستد، و جمعى از شیعیان آنجا را میکشد و گروهى را به دار میزند، و لشکرى از خراسان آمده در ساحل شط دجله فرود مى‏آیند. مرد ضعیفى از شیعیان با طرفدارانش براى مقابله با سفیانى به بیرون کوفه میرود و مغلوب میگردد، سپس سفیانى لشکر دیگرى به مدینه میفرستد مردى در آنجا کشته مى‏شود و مهدى و منصور فرار میکنند سفیانى هم بزرگ و کوچک سادات و ذریه پیغمبر را گرفته و حبس میکند. آنگاه لشکرى براى پیدا کردن مهدى و منصور از مدینه بیرون میرود. مهدى همچون موسى بن عمران (که هراسان از مصر خارج شد) هراسان و نگران از مدینه بیرون میرود، و بدین گونه وارد مکه مى‏شود. لشکر اعزامى هم به دنبال وى مى‏آیند، ولى وقتى به بیابان مکه و مدینه میرسند، به زمین فرو میروند و جز یک نفر که خبر آنها را میبرد باقى نمى ‏ماند.

(2) محل خروج سفیانی - درس خارج مهدویت ـ‌ آیت الله طبسی

روایتی در مورد محل خروج سفیانی:

«حدثنا محمد بن علی ماجیلویه رضی الله عنه قال: حدثنا عمی محمد بن أبی القاسم، عن محمد بن علی الکوفی، عن محمد بن أبی عمیر، عن عمر بن أذینة قال: قال أبو عبد الله7: قال أبی7: قال أمیر المؤمنین7:یخرج ابن آکلة الأکباد من الوادی الیابس، وهو رجل ربعة، وحش الوجه، ضخم الهامة، بوجهه أثر جدری، إذا رأیته حسبته أعور، اسمه عثمان، وأبوه عنبسة، وهو من ولد أبی سفیان، حتى یأتی أرضا ذات قرار ومعین فیستوی على منبرها [2]»

(ازامام صادق از امیر المؤمنین روایت است که فرمود: پسر هندجگرخوار از بیابانى خشک (شام) خروج مى‏کند و او مردى است چهار شانه و زشت رو [و صورتی چون حیوانات درنده خو که نمونه او، همین وهابیت با قیافه هائی که انسان هنگام نگاه کردن به آن‌ها باید کفاره دهد، هستند، این ها، کاری جز فتوا بر علیه شیعه و تکفیر شیعه ندارند، این‌ها بازماندگان همان پسر هند جگر خوار هستند که مادر بزرگشان به دندان خود جگر حضرت حمزه را برگرفت ] و سری بزرگ و آبله رو و چون او را ببینى مى‏پندارى که یک چشم است نامش عثمان و نام پدرش عنبسه و از فرزندان ابو سفیان است تا به سرزمینى که داراى قرارگاه و خرّمى است مى‏رسد و در آنجا بر تخت سلطنت مى‏نشیند.)

حد دلالت روایت:

از این روایت استفاده می‌شود که سفیانی باخصوصیات مذکوراز نسل امویین است و طبق روایت قبلی از روم می‌آید و نصرانی است، اکنون با توجه به این سنخ روایات نکاتی را عرض میکنیم.

(1) سفیانی -درس خارج مهدویت ـ‌ آیت الله طبسی

سفیانی از نسل چه کسی است؟ (از نسل ابوسفیان و از اموی هااست؟ و یا نظر به عملکرد و جنایاتی که سفیانی، انجام می‌دهد، ادامه دهنده جنایات آل ابی سفیان است که در این صورت سفیانی جریان است)

خروج سفیانی ازکجا می‌باشد؟ آیا از شام (اردن، سوریه، فلسطین، لبنان) است و یا مقر و محل استقرار او شام بوده، ولی حرکتش از روم و با پشتیبانی روم است؟ (روم شاید به معنای اروپای فعلی باشد)

آیا خروج سفیانی از علامات حتمی ظهور امام زمان و یا از علائم غیر حتمی است؟

دایره و حدود فعالیت و جنایات سفیانی کجاست؟ (آیا مثل دجال حوزه فعالیتش، فراگیرو عالم گیر است و یا بک محدوده خاص جغرافیایی (شام، عراق، حجاز، بخشی از جنوب ایران) را در بر می‌گیرد؟

ماموریت و هدف سفیانی چیست؟ و با چه کسی در گیر می‌شود؟ (با همه مسلمین و یا با طائفه خاصی از مسلمین[اهل بیت پیامبر و پیروان خاندان رسول خداکه همان شیعیان هستند) مشکل دارد؟

عاقبت و سرنوشت سفیانی چه می‌شود؟ (در یک مصاف و جنگ، کشته می‌شود و یادر اثر خسف زمین، او و سپاهیانش از بین می‌روند؟

بحث سفیانی، بحث گسترده‌ای است که روایات آن هم از حد استفاضه گذشته است، روایات کثیری راجع به سفیانی از فریقین داریم که به خصوصیات او هم پرداخته است. (مثل این که، شخصی است از نسل ابوسفیان که در شام و با حمایت اروپا فعالیت داشته ضمن این که فاصله وقت خروج او تا ظهور امام زمان بیان شده [9 ماه یا یک سال و یا یک سال و نیم و…] در روایات به اجمال یا تفصیل پرداخته شده است.)

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۳۰/۱/۹۴»

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۳۰/۱/۹۴»

اشکال مقدمات مفوته را پاسخ دادیم گفتیم اولا ترشح درست نیست چه در اراده چه در وجوبین چون اراده دارای مبادی خاص خودش است.اشکالی ندارد اراده مقدمه زودتر به وجود بیاید به بعث .اگر در فضای ترشح بحث کنیم اشکال باقی است زیرا که چطور اراده ذی المقدمه انشایی است ولی اراده مقدمه فعلی است چون بعث متوقف بر شروط است.لذا مبنای محقق عراقی(ره) مشکل را حل نمی‌کند چون اراده تشریع است و نمی‌تواند باعثیت داشته یاشد.

نکته اول:آیا این اشکال به شیخ علیه الرحمه هم وارد است؟

نکته دوم : آیا فعلیت اراده مقدمه درحالی‌که اراده ذی المقدمه انشایی است ملازمه به کجا می رسد؟

مطلب اول:

اگر مبنای شیخ علیه الرحمه را مثل مرحوم آخوند معنا کنیم اشکال وارد نیست چون قیود به ماده می خورد و چون حکم از هیئت بر می خیزد وآخوندعلیه الرحمه  معنا کرد که حکم انشایی است و حکم فعلی قید دارد.شیخ علیه الرحمه گفته همه قیود لبا به ماده بر می گردد وقتی تصور می کنم فعل را با قیود به تصدیق می کنم فایده را.

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—29/1/94»

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—29/1/94»

 

اشکال مقدمات مفوته که قبل از زمان ذی المقدمه می‌آید بر مشهور مطرح شد.

محقق عراقی می‌گوید:

وجوب نفسی تهیئی مشکل را حل می‌کند وجوب نفسی برای مهیا شدن مکلف است.مثل تعلم احکام شرعی برای مکلف مصلحت دارد و وجوب آن نفسی است اما آمادگی و مقدمیت برای تحقق خارجی احکام دارد.او می‌گوید مقدمه چون قبل از ذی المقدمه می‌آید نفسی است .مشهور در شبهات حکمیه وجوب تعلم را مطرح کرده‌اند.

اما مشهور به آقا ضیا رحمه الله اشکال کرده‌اند.چون مناط در ذی المقدمه است و نمی‌توان برای مقدمه وجوب نفسی قابل شد .(جواب تفصیلی خواهد آمد.)

تفصیل قضیه:

گفته شد طبق نظر محقق عراقی رحمه الله هم اشکال مقدمه مفوته باقی است چون اراده در آنجا اراده انشایی است .اشکال درواقع اشکال تقدم معلول بر علت است چون وجوب غیری مترشح از وجوب نفسی است .ملازمه آیا بازگشت به علت و معلول دارد و قبل از فعلیت علت ، معلول فعلی است.این در فضای ترشح است.اشکال آقا ضیا رحمه الله او می‌گوید در مبنای من چون حکم فعلی است اشکال پیش نمی‌آید.

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۱۳۹۴/۱/۲۶»

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۱۳۹۴/۱/۲۶»

 

یکی از موارد اشکال به نظریه مشهور در مورد واجب مشروط:

در مقدمات مفوته :اگر مکلف مقدمات را قبل از واجب انجام ندهد واجب در زمان خودش فوت خواهد شد مثل غسل قبل از اذان در رمضان،یعنی زمان تحقق این شروط قبل از واجب است و اگر انجام نشود موجب تفویت واجب در زمان خودش می‌شود.

سؤال:چگونه وجوب مقدمات می‌تواند قبل از واجب باشد؟

طبق نظر شیخ علیه الرحمه :

وجوب از ابتدا وجود دارد و زمان قید واجب است و مثلا وجوب صلات فعلی است لذا مقدمات آن‌هم وجوب دارد یا وجوب صوم فعلی است و مقدمات آن یعنی غسل قبل از اذان باید انجام گیرد لذا طبق نظر شیخ هر وجوبی برای مقدمه بخواهد باشد وجوب ذی المقدمه وجود دارد.

نظر محقق عراقی(آقا ضیا):

حکم فعلی است آنچه معلق بر بعث است مفاد هیئت است لذا حکم وجوب صلات فعلیت دارد لذا مشکلی نداریم مقدمات را  فعلی بدانیم.

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۱۳۹۴/۱/۲۵»

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۱۳۹۴/۱/۲۵»

درباره حکم شرعی چهار نظر داریم:

۱-وجوبی که مفاد هیئت است

۲-بعث اعتباری که مفاد هیئت است

۳-وجوب مفاد هیئت است اما حکم همان اراده است

۴-وجوب از اراده انتزاع می‌شود اما اراده حکم شرعی نیست.

امام می‌فرماید:

حکم را می‌توان معلق کرد در مرحله اعتبار ،اما اراده را نمی‌توان معلق کرد چون تکوین است.

جمله مهم امام :

وقتی میگوییم اراده در نفس مولا وجود دارد –که آقا ضیا به آن حکم می‌گوید بنا بر اعتبار-اراده فعلی مولا اراده بر انشا و تشریع است والا در تفکیک انشا از فعلیت ، نمی‌توان حکم  را فعلی گفت.

اشکال بر آقا ضیا:

به نظر آقا ضیا حکم فعلی است و حکم اراده است و اراده بر انشا و تشریع است که باعثیت در آن وجود دارد لذا شما نم توانید تقسیم را بپذیرید چون باعثیت و زاجریت وجود ندارد قبل از تحقق شرط لذا اساس فرمایش خویی  ازاین‌جهت هم خراب است.

اشکال بر محقق خویی:

ایشان ایجاب را به اخبار معنا کرد اخبار بر اراده انشایی است لذا بازهم مشکل دارد.

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۱۳۹۴/۱/۲۴»

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۱۳۹۴/۱/۲۴»

 

در مورد مفاد هیئت و حکم سه نظریه وجود دارد:

۱-نظر شیخ : عدم تعلیق ماده بر شرط چون قید به هیئت خورده است

۲-نظر مشهور : حکم معلق و مفاد هیئت حکم است

۳-نظر آقا ضیا: مفاد هیئت معلق است ولی مفاد حکم غیر از هیئت است.

 

آقا ضیا:

حکم همان اراده‌ای است که در نفس مولا قرار دارد و تعلیق ندارد و تعلیق در مفاد هیئت است.

اشکال مشهور به آقا ضیا:

۱-شما مفاد هیئت را وجوب یا بعث اعتباری می‌دانید درحالی‌که حکم را اراده تشریعی می‌دانید اما ارتکاز متشرعه از حکم اراده نیست چون متشرعه از حکم وجوب یا بعث می‌فهمد ، متشرعه خود صدور صلِّ یا اکرم را حکم شرعی می‌داند و وقتی به ارتکازات متشرعه رجوع می‌کنیم اصلاً دنبال اراده نیستند.زیرا متشرعه حکم را بر بعث اعتباری منطبق می‌کنند و التفاتی به بحث اراده ندارند.

۲-در جای خود ثابت شد که نسبت ایجاب و وجوب مثل ایجاد وجود است و گفتیم ایجاد و وجود یک‌چیز است فقط تفاوت در نگاه است وقتی به فاعل نگاه می‌کنیم ایجاد و وقتی به قابل نگاه می‌کنیم وجود گوییم.ایجاب و وجوب نیز یک‌چیز است وقتی به آمر نگاه می‌کنیم ایجاب می‌شود و وقتی به‌حکم نگاه کنیم می‌شود وجوب.

تحقق ایجاب به بعث اعتباری است ایجاب با اکرم یا صلِّ  است. نمی‌توان گفت ایجاب با اکرم و  صلِّ شکل‌گرفته ولی وجوب بار اراده شکل‌گرفته است.لذا وجوب به همان چیزی است که ایجاب را شکل داده است لا نمی‌توان ایجاب را به اکرم (هیئت) بزنیم اما وجوب را به مفاد بزنیم.