مسارعین

«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۱۳۹۴/۱/۲۵»

درباره حکم شرعی چهار نظر داریم:

۱-وجوبی که مفاد هیئت است

۲-بعث اعتباری که مفاد هیئت است

۳-وجوب مفاد هیئت است اما حکم همان اراده است

۴-وجوب از اراده انتزاع می‌شود اما اراده حکم شرعی نیست.

امام می‌فرماید:

حکم را می‌توان معلق کرد در مرحله اعتبار ،اما اراده را نمی‌توان معلق کرد چون تکوین است.

جمله مهم امام :

وقتی میگوییم اراده در نفس مولا وجود دارد –که آقا ضیا به آن حکم می‌گوید بنا بر اعتبار-اراده فعلی مولا اراده بر انشا و تشریع است والا در تفکیک انشا از فعلیت ، نمی‌توان حکم  را فعلی گفت.

اشکال بر آقا ضیا:

به نظر آقا ضیا حکم فعلی است و حکم اراده است و اراده بر انشا و تشریع است که باعثیت در آن وجود دارد لذا شما نم توانید تقسیم را بپذیرید چون باعثیت و زاجریت وجود ندارد قبل از تحقق شرط لذا اساس فرمایش خویی  ازاین‌جهت هم خراب است.

اشکال بر محقق خویی:

ایشان ایجاب را به اخبار معنا کرد اخبار بر اراده انشایی است لذا بازهم مشکل دارد.

نکته به حضرت امام:

من قبول کردم اراده داردم در نفس مولا و به آن گفتم حکم و بعد قبول کردم مفاد هیئت ایجاب است نمی‌توان به آقا ضیا اشکال گرفت .انفکاک وقتی است که منظور از اراده فعلی باشد یعنی جمع بین اراده موجود در نفس مولا که اراده تشریعی است و یک اراده به‌حکم فعلی داریم که موجود نیست.اگر جدا کردیم که اراده انشا و تشریع داریم که تعلق به انشا معلق (جعل تعلیقی)نمی‌توان گفت ایجاب دارم ولی وجوب ندارم.

نتیجه:اشکال انفکاک نداریم نه در فرمایش آقا ضیا نه در فرمایش محقق خویی

اشکالات واجب مشروط:

۱-اشکال آقا ضیا:واجب مشروط معقول نیست واجب مشروط یعنی مولا چیزی را که الآن نمی‌خواهد دارد الآن می‌گوید یعنی حکمش فعلی نیست چرا الآن می‌گوید.«تکلم بشی لا یرید»است.

جواب امام به اشکال:جواب نقضی:با مبنای شما اشکال بدتر است چون شما میگویید حکم اراده است و تفکیک در انشا و فعلیت نیست لذا چرا اراده هست درحالی‌که بعثی نیست لا اشکال به شما به‌طریق‌اولی وارد است(مولا اراده فعلی کرده مثل حج  درحالی‌که بعث معلق است بر شرط که هنوز نیامده است.)

نکته:حکم دو قسم است :حکم  انشایی(موجود است)، حکم فعلی (موجود نیست)

مصلحت انشا, این است که عبد شرایط را ندارد و اگر عبد سالم شد مولا در دسترس نیست لذا مولا حکم می‌کند به شرایطی که عبد توانایی داشته باشد .

نظر استاد فرحانی:

حرف‌های آخوند در خطاب شخصی و جزئی در ست است، اما در خطابات عام مولا راه ندارد که خطاب مشروط کند.چون خطاب قانونی ایست چون اصناف مکلفین شرایط مختلفی دارند لذا مولا باید شرایط فعلیت حکم را بگوید تا وقتی مکلفین شرایط را تحصیل کردند به آن عمل کنند .

یکی از ثمرات بحث فعلیت حکم، مقدمه مفوته است.

وجوب مقدمات مفوته:

۱-اگر حکم وجوب غیر معلق باشد (شیخ)

۲-اگر حکم اراده غیر معلق باشد(آقا ضیاء)

۳-اگر حکم وجوب معلق باشد.(مشهور)