«درس خارج اصول—استاد آیت الله فرحانی—۳۰/۱/۹۴»

اشکال مقدمات مفوته را پاسخ دادیم گفتیم اولا ترشح درست نیست چه در اراده چه در وجوبین چون اراده دارای مبادی خاص خودش است.اشکالی ندارد اراده مقدمه زودتر به وجود بیاید به بعث .اگر در فضای ترشح بحث کنیم اشکال باقی است زیرا که چطور اراده ذی المقدمه انشایی است ولی اراده مقدمه فعلی است چون بعث متوقف بر شروط است.لذا مبنای محقق عراقی(ره) مشکل را حل نمی‌کند چون اراده تشریع است و نمی‌تواند باعثیت داشته یاشد.

نکته اول:آیا این اشکال به شیخ علیه الرحمه هم وارد است؟

نکته دوم : آیا فعلیت اراده مقدمه درحالی‌که اراده ذی المقدمه انشایی است ملازمه به کجا می رسد؟

مطلب اول:

اگر مبنای شیخ علیه الرحمه را مثل مرحوم آخوند معنا کنیم اشکال وارد نیست چون قیود به ماده می خورد و چون حکم از هیئت بر می خیزد وآخوندعلیه الرحمه  معنا کرد که حکم انشایی است و حکم فعلی قید دارد.شیخ علیه الرحمه گفته همه قیود لبا به ماده بر می گردد وقتی تصور می کنم فعل را با قیود به تصدیق می کنم فایده را.

مرحوم آخوند:

اگر حکم فعلی قید ندارد مشکل درست می‌شود ظاهر فرمایش شما این است که حکم فعلی قید ندارد درحالی‌که ثابت می کنیم حکم انشایی ثید ندارد ولی حکم فعلی قید دارد.

شیخعلیه الرحمه:

حکم فهلی است وقید ندارد ودراین صورت مشکل مقدمه مفوته حل است.حکم وجوب ذی المقدمه فعلی است و حکم ذی المقمده مشکلی ندارد مثلا غسل قبل از فجر صادق واجب است.وجوب غسل زمانش قبل از وجوب صوم است در این صورت اگر قید واجب باشد نخ قید وجوب اشکالی وجود ندارد.

اشکال نقضی امام رحمه الله به محقق عراقی می خورد اراده مقدمه معلول اراده ذی المقمده است در این صورت علت انشایی است ولی معلول فعلی است اما شیخ قید را به ماده زده نه هیئت ویعنی حمک فعلی است که نقض امام رحمه الله به او وارد نیست.

نقض به شیخ علیه الرحمه :در ذیل واجب معلق:

در مقدمه مفوته را حل ما مسئله را حل کرد .وجوب مقدمه قبل از وجوب ذی المقدمه فعلیت می دهیم چون اراده مقدمه مستقل از اراده ذی المقدمه است مشهور چون اصرار دارند وجوب مقدمه تابع ری المقدمه است اطلاقا و اشتراطا دچار مشکل می شوند..

توضیح مسئله:

در مقدمه مفوته ذی المقدمه مشروط به طلوع فجر است ، مقدمه مقید به طلوع فجر نیست.یعنی وجوب صوم مشروط است و وجوب غسل غیرمشورط .وجوب نفسی مشروط ه زمان است درحالی‌که وجوب غیری مشروط به زمان نیست.

یکی از راه حل های مشهور:

راه حل شیخ علیه الرحمه :

وجوب ذی مشروط به زمان نیست(؟وجوب غسل مقید به زمان –طلوع فجر-نیست یعنی تبعیت وجوب مقدمه از وجوب ذی المقدمه درست است.)

راه حل مختار:

وجوب مقدمه مشروط به زمان است ولی ذی المقمده مشروط به نیست.ما با راه حل خراب کردن ترشح مشکل را حل کردیم.هرگاه وجوب نفسی بود وجوب غیری هم هست واما عکسش ایرادی ندارد.ملازمه است ولی لازم اعم است.

اشکال به شیخ علیه الرحمه :

جناب شیخ علیه الرحمه در مسئله واجب مشروط(استطاعت برای حج)استطاعت را قید واجب کرد وجوب مقید نیست بلکه فعلی است اما واجب مشروط است از قیود اختیاری غیرلازم التحصیل است.سؤال اگر وجوب حج فعلی است.استطاعت از قیود غیر لازم التحصیل واجب است.بقیه مقدمات واجب التحصیل حج چه حکمی دارد؟

قیود حج:

1-     غیر اختیاری مثل زمان

2-     اختیاری:

۲-۱: لازم التحصیل مثل تهیه ویزا وپاسپورت

۲-۲: غیر لازم التحصیل مثل استطاعت

قبل از استطاعت تهیه مقدمات لازم التحصیل چه حکمی دارد ؟اگر بگگویید لازم نیست ، ارتکاز متشرعه نهیه مقدمات اختیاری قبل از استطاعت را لازم نمی داند.اما با استطاعت وجوب می‌آید در خالی که شما وجوب را قبل از استطاعت فعلی دانستی ام تهیه لوازم را نگفتید.

سرنوشت ملازمه:

بر اساس مشهور: وجوب غیری تابع وجوب نفسی است اطلاقا و اشتراطا لذا در مقمدانت مفوته هم همین طور است.

بر اساس نظریه مختار:

ملزوم وجوب نفسی ولازم وجوب غیری است و لازم عام است گاهی وجوب غیری داریم ولی وجب نفسی نداریم چون وجب غیری معلول وجوب نفسی نیست بلکه هر کدام مبادی خاص خودش را دارد.

بر اساس نظر صاحب فصول رحمه الله:

برای اینکه مبنای مشهور سالم بماند( وجوب نفسی تابع وجوب غیری است اطلاقا و اشتراطا) این مبنا نتیجه ترشح و علی معلولی کردن است.وجوب بعضی از مقدمه ها قبل ذی مقدمه باید فتوی داد.در این مشکلی نیست مثل غسل قبل از طلوع فجر در این موارد زمان قید واجب است نه قید وجوب .وجوب فعلی وواجب استقبالی است.وجوب صوم از ابتدای فجر نیست بلکه قبل از طلوع واجب است پس مشکل با وجوب غسل پیدا نمی‌کند.

آن قلت:فرق این نظر با نظر شیخ علیه الرحمه چیست؟

قلت:اشکال به شیخ علیه الرحمه به صاحب فصول رحمه الله وارد نیست .صاحب فصول رحمه الله واجب معلق را فقط در زمان قائل است بر خلاف شیخ علیه الرحمه که همه قیود را به ماده می زند.صاحب فصول رحمه الله در حج زمان را قید واجب می داند لذا واجب استقبالی است استطاعت را قید وجوب می داند نه قید واجب یعنی از غیر از زمان بقیه قیود به وجوب می خورد شیخ علیه الرحمه چون قیود را به واجب مزند لذا وجوب او فعلی بود لذا مقدمات لازم التحصیل است قبل از استطاغت درحالی‌که فصول قید را برای وجوب می داند پس فصول راه حلی برای سالم ماندن تبعیت مقدمه از ذی المقدمه پیدا کرد و ترشح هم سالم است واشکال به شیخ علیه الرحمه را حل کرد.