استاد: ما تابع نصوص و روایات هستیم و بر همین اساس، حتمیت دجال را نپذیرفتیم هرچند قائل به حتمیت سفیانی شدیم، لذا این گونه انطباق صحیح نمی باشد، البته خود مرحوم صدر هم از این نظر[یکی بودن دجال و سفیانی] بر می‌گردد و آنرا به عنوان یک احتمال مطرح می‌کند. [ إلا أن هذا لا یکاد یصح…] و جهت آن را فروق واضحه بین دجال و سفیانی در روایات می‌داند که یکی بودن دجال و سفیانی را منتفی می‌کند.ایشان هفت تفاوت را بین این دو جریان ذکر می‌کند که عبارتند از:
تفاوت های سفیانی و دجال:
«یکون الفرق بینهما أوضح و أصرح و التعدد أبین:
اولاً: ان الدجال یفترض فیه طول العمر، دون السفیانی
[راجع به دجال طولانی بودن عمر او فرض شده است بر خلاف سفیانی، حتی اهل سنت قائلند که دجال از زمان پیامبر اکرم (ص) تا کنون زنده است و ما در مقام احتجاج با اهل سنت که منکر طولانی بودن عمر امام زمان4 می‌باشند، (از این اعتقاد آن‌ها) بااهل سنت محاجه می‌کنیم]
ثانیاً: ان الدجال یدعی بابن صائد و السفیانی یدعی بعثمان بن عنبسه.
[دجال و سفیانی هر کدام اسمی جداگانه برای آن‌ها گفته اند]
ثالثاً: ان السفیانی من أولاد أبی سفیان دون الدجال
[سفیانی از نوادگان ابوسفیان است در حالی که دجال چنین نمی باشد]
رابعاً: ان الدجال یدعی الربوبیة، دون السفیانی
[دجال ادعای ربوبت می‌کند ولی سفیانی چنین ادعائی نمی کند]
خامساً: انّ الدجال کافر و أما السفیانی فلا نص فی الاخبار یدل علی ذلک، إن لم یکن الظاهر کونه مسلماً
[دجال کافراست ولی سفیانی روایتی در مورد کافر بودن او نیامده است]]البته بحث پیرامون عقیده او خواهد آمد[.
سادساً: ان الدجال یملک کل قریة و یهبط کل وادی، ما عدا مکة و مدینة و ظاهر ذلک أن حرکته أوسع من حرکة السفیانی علی سعتها.
[دجال تمام دنیا غیر از مکه و مدینه را تحت پوشش خود قرار می‌دهد بر خلاف سفیانی که محدوده فعالیت او منحصر به چند کشور است]
سابعاً: ان الدجال أعور العینین، و أما السفیانی فهو ذو عینین سلیمتین.»[11]
[دجال لوچ دو چشم است ولی سفیانی هردو چشمش سالم است[ هرچند زشت رو و خشن و بدقیافه می‌باشد.
وآخردعوا ناأن الحمد لله رب العالمین
.[11] تاریخ الغیبة الکبری، سید محمدصدر، ج2، ص 524 – 525. ولی از روایات چنین استفاده می شود که دارای چهره ای زشت و قبیح و بیشتر به وحشیها شباهت دارد یا چهره ای ترسناک دارد…
